Nəticədə hər iki tərəf itki verib.
Hadisədən sonra tərəflər həmişəki kimi təxribatı kimin törətdiyi üzərində baş sındırır. Ermənistan tərəfi bu məsələdə daha çox canfəşanlıq edir.
Gələk toqquşmanın baş verməsinə
Nəticədə hər iki tərəf itki verib.
Hadisədən sonra tərəflər həmişəki kimi təxribatı kimin törətdiyi üzərində baş sındırır. Ermənistan tərəfi bu məsələdə daha çox canfəşanlıq edir.
Gələk toqquşmanın baş verməsinə
Bəs bu toqquşmanın baş vermə səbəbi nədir? Gəlin poztiv notlardan başlayaq.
…Hər iki ölkə rəhbəri sülh müqaviləsi barədə açıqlamalar verməyə başlayıb. Hesab edirəm ki, sülh müqaviləsi üzərində yaxın zamanlarda danışıqlar sürətlənəcək. Maraqlı başqa bir məsələ də ortaya çıxıb. Rəsmi Bakının bundan əvvəl erməni icmasına ünvanladığı görüş təklifinə rədd cavabı verilmişdisə, indi separatçı rejim humanitar məsələlərlə bağlı görüşmək təklifi ilə çıxış edib. Rusiya sülhməramlıları bu məsələdə araçı missiyanı öz üzərinə götürüblər.
Bu həmin yollardır ki, Azərbaycan tərəfi təmir işləri aparıb, yeni körpü çəkmişdi. Həmin istiqamət Laçın rayonu ilə Gorus rayonunun şərti sərhədində yerləşir. Məsələ ondadır, Azərbaycan Ermənistan tərəfinə mart ayının sonuna kimi vaxt vermişdi ki, öz tərəflərindən gələcək yolu çəksinlər və ərazidə nəzarət buraxılış məntəqəsi qoyulsun.
Son iki əməliyyatdakı itkilər düşünməyə vadar edirdi. Bundan öncəki yazılarda da qeyd etmişdim ki, Azərbaycan ordusu itkisiz, hətta qarşı tərəfin iz tapması mümkün olmayacaq əməliyyatlar etməlidir. Hətta mövqe tutub qalmamaq da olardı. Əsas odur ki, vur-qaç qüsursuz icra olunsun.
Xəlifəli yolundakı əməliyyatla bağlı
Öncə, tərəflərin balansına baxmaq lazımdır. Azərbaycanın strateji tərəfdaşları olan Türkiyə və Pakistan daha çox hərbi gücü ilə öyünənlərdir. Ermənistanın arxasındakı güc isə siyasi baxımdan daha aktivdir və Avropanın söz sahibləridir. Yəni hərbi güc Azərbaycanın, siyasi güc Ermənistanın xeyrinədir.
Birincisi “Bravo” supermarketdə. Elə həmin gün hadisəni törədənlərlə polis arasında atışma… Və dünən yenə eyni hal.
İnsanları ən çox düşündürən şey silahların haradan, necə əldə olunmasıdır. Müharibə şəraitində yaşayan ölkələrdə ən asan əldə edilə bilən şeylərdən biri də silahdır. Azərbaycanda Birici Qarabağ müharibəsindən qalma silahlar mövcud idi. Düzdür, onların bir hissəsi dolayı yollarla dövlətə təslim edildi. Harasa qoyulub, polisə məlumat verilirdi. Xüsusilə müharibəyə qədərki cəbhəyanı ərazilərdə bu hala daha çox rast gəlinirdi.
Rusiya xarici işlər naziri Sergey Lavrovun Bakı səfərindən dərhal sonra Xocalıda erməni icması ilə Azərbaycan nümayəndə heyəti arasında görüş keçirildi. Məlum görüş erməni icması ilə Azərbaycanın ortaq dil tapmağa çalışmasında daha çox Rusiyanın bölgədəki varlığını sübut etməsi üçün təşkil olunmuşa bənzəyirdi. Yeri gəlmişkən, Vardanyandan əvvəl də buna bənzər görüş keçirilmişdi. O vaxt hətta masa üzərində Azərbaycan bayrağı da var idi. Budəfəki görüşdə isə yalnız Rusiya bayrağı görünürdü. Yerin adı Xocalı olsa da, görüş sanki Moskvada keçirilirmiş kimi görünürdü.
Ruben Vardanyan Qarabağa göndərilənə qədər “dövlət naziri” vəzifəsi var idi? Rusiya Rubenin şərəfinə Qarabağda vəzifə də icad etmişdi.
Rubenin Rusiya tərəfindən geri çağrılması barədə bir qədər sonra.
Qarabağdan Ermənistana, Azərbaycandan Naxçıvana kommunikasiya xətlərinin gələcək taleyi yumşaq mərhələyə keçdi.
Münxen görüşünə qədər Azərbaycan tərəfi nəyin bahasına olursa-olsun, açılacağını deyirdi, erməni tərəfi də bunun əksini. Tərəflər artıq məntiqi reallığa yaxınlaşırlar.
Sentyabrdakı sərhəd toqquşması Zəngəzur dəhlizi mövzusunun pik həddi idi. Rəsmi Bakı anladı ki, sərt güclə dəhliz açlmayacaq, erməni tərəfi sülhə məcburetmə əməliyyatlarına məhəl qoymur, qoymayacaq. Bəlkə də, başqa ölkə olsa, bu qədər təzyiqdən sonra çoxdan dəhlizə də razı olardı, Qarabağı da boşaldardı. Ancaq erməni tərəfi Azərbaycandan gələn sərt dalğalara dözdü.
Azərbaycanın tələbləri yerinə yetirilib? O da yox!
Düzdür, müsbətə doğru işartılar var, ancaq məntiqi sonluq yoxdur.
Ruben Vardanyan və Arayik Arutyunyan Moskvaya gedəndə Azərbaycanda bəziləri onların qaçdığını bəyan etdilər. Hətta bəziləri iddia etdilər ki, Ruben Rusiya sülhməramlılarının maşınlarında, cır-cındır paltarda gizlin qaçıb.
Deyirlər, dost dar gündə tanınar. Təkcə dost yox, elə insan da dar gündə tanınır. Azərbaycan insanının bu qədər böyük olduğunu, nə yalan deyim, müharibədə gördüm. Düzdür, ilk müharibə vaxtı da çox şey görmüşdüm. Nənəm hər gün təndirə çörək yapar, çörəklərin arasını “Allah verən”lə doldurar, mənə verərdi ki, apar əsgərlərə çatdır.
Səfirliyin maşınlarını atəşə tutmaq içəri daxil olmaqdan daha asan deyil?
Demək ki, məsələ məkandır. Həm də məkandakı diplomatik korpusun bütün əməkdaşları.
Etiraf etmək lazımdır ki, bu hesablamaları Ermənistan tərəfi daha çox aparır. Hətta deyərdim ki, Ermənistan Rusiyanın ehtimal olunan məğlubiyyəti üzərinə planlarını qurur.
Ermənistan Avropadan müşahidəçilər dəvət edib, Rusiya hərbi bazasının ərazisindən çıxarılması üçün ən azı bəyanatlar verir, aksiyalar keçirərək bu bəyanatın altını doldurur. Dolayısı ilə, Qərbə deyir ki, baxın, Rusiyadan qopuram, qopmaq istəyirəm, siz Rusiyanın dizlərini yerə qoya bilsəniz, ilk zərbəni də özüm endirməyə hazıram.
ABŞ tarixində ən böyük hərbi büdcə bu ilə təsadüf edir. Ərəb ölkələri, xüsusilə Səudiyyə Ərəbistanı bir neçə ildir ən çox silah olan ölkə ünvanını qoruyub saxlayır. Qərb ölkələri boşalmış sursat anbarlarını doldurmağın yollarını axtarır. Digər yandan, Ukrayna Rusiyaya müqavimət göstərmək üçün onlardan silah tələb edir. Rusiya milli gəlirinin 30 faizini hərbi xərcələrə yönəldib. Bundan əlavə, Rusiya şəxsi heyətin sayını 1.5 milyona qaldırmağı hədəfləyir. Şimal qonşumuz sürətli şəkildə tanklarını modifikasiya edir, istehsalı da pik həddə çatdırıb.
Bir müddət öncə Rusiya ilə Azərbaycan arasındakı münasibət elə bir həddə çatmışdı ki, hətta Azərbaycanı hədələyib, təhdid edirdilər.
Mətbuat vasitəsilə Ukraynadan sonra növbənin Azərbaycanda olduğunu deyənlər az deyildi.
Ancaq bu gərginlik artıq səngimiş kimi görsənir. Hesab edirəm ki, bu, nisbidir.
Arxadan – tualetdən əvvələ gəlim.
2016-cı ilin aprel döyüşləri yeni bitmişdi. Bir qrup Qarabağ müharibəsi veteranları ilə cəbhə bölgəsinə yollanmışdıq. Geri qayıdarkən redaksiyadan zəng gəldi ki, Yaponiya səfirliyi Beyləqandakı iki məktəbdə müasir tualet qurub, reportajsız gəlmə.
İlham Əliyev Xüsusi Təyinatlı Qüvvələrin sayını iki dəfə artırıldığını vədaha da artırılacağını bildirdi. Əslində, təkcə Xüsusi Təyinatlı Qüvvələrin yox, Sərhəd Xidmətinin xüsusi təyinatlılarının sayı artırılıb, Daxili Qoşunların, Dövlət Təhlükəsizlik Xidmətinin, Xarici Kəşfiyyat Xidmətinin xüsusi təyinatlıları, dəstələri, qrupları yaradılıb.
Təmasın olmaması müsbət nəticə vermir, verməsi də inandırıcı deyil. Təmasın baş tutmasına mane olan qüvvə təkcə separatçılar da deyil, Rusiya sülhməramlıları da suyun qarşısını kəsən div rolunu oynayır. Birbaşa təmasın olmaması dolayı yollarla həll edilməyə çalışır ki, bu da vaxt aparır. Vaxtın uzanması isə Rusiyanın xeyrinədir.
Qarabağda müharibə ehtimalı hər zaman gündəmdə öz yerini qoruyur. Çünki ortada sülh yoxdur, olma ehtimalı da çox aşağıdır. Hətta sülhlə bağlı mesajlar da cəmiyyətlər tərəfindən aqressiv qarşılanır. Fərdi olaraq sülh mesajı verən şəxslər bir anlıq hədəfə çevrilir.
Bütün müharibələrin sonu sülhdür. Ancaq sülh fərdlərin mesajları ilə həll olunacaq bir proses deyil. Ona görə də insanların bu cür aqressiv münasibət bəsləməsi anormal hal deyil.